Tương Lai Fulbright U Ám: Khi Các Học Giả Tinh Hoa Rơi Vào "Cơn Bão Chính Trị"

Bạn có từng mơ về một học bổng danh giá, mở ra cánh cửa tri thức và cơ hội toàn cầu? Đối với hàng triệu sinh viên, học giả trên khắp thế giới, Fulbright chính là giấc mơ ấy. Đây là chương trình trao đổi học thuật quốc tế hàng đầu, được bảo trợ bởi Chính phủ Hoa Kỳ, ra đời từ năm 1946 với mục tiêu cao cả là tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và thúc đẩy quan hệ hòa bình giữa người dân Hoa Kỳ và các quốc gia khác. Trong suốt lịch sử gần 80 năm, Fulbright đã trở thành một công cụ "quyền lực mềm" đắc lực của Mỹ, trao hơn 400.000 suất học bổng cho công dân Mỹ và quốc tế. Chương trình này đã ươm mầm và sản sinh ra nhiều cựu học giả vĩ đại, bao gồm 60 người đoạt giải Nobel và 44 nguyên thủ quốc gia hoặc chính phủ, minh chứng cho tầm ảnh hưởng sâu rộng của nó.

Tuy nhiên, một "cơn bão chính trị" bất ngờ đang ập đến, thử thách những giá trị cốt lõi và làm dấy lên lo ngại về tương lai của chương trình danh giá này. Những diễn biến gần đây cho thấy ngay cả những sáng kiến "quyền lực mềm" lâu đời và được kính trọng như Fulbright cũng dễ bị tổn thương trước những thay đổi chính trị nội bộ. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các học giả mà còn có hệ quả rộng lớn hơn, đó là sự suy yếu khả năng ảnh hưởng của một quốc gia trên trường quốc tế thông qua giao lưu văn hóa và học thuật. Chẳng hạn, sau khi Mỹ chấm dứt chương trình Fulbright tại Trung Quốc vào năm 2020, Trung Quốc đã có động thái trả đũa bằng cách hạn chế quyền tiếp cận dữ liệu cho các nhà nghiên cứu Mỹ. Điều này cho thấy các chương trình ngoại giao văn hóa không phải là bất khả xâm phạm và có thể bị chính trị hóa, gây ra những hậu quả ngoại giao và chiến lược lâu dài, phá hoại những mối quan hệ được xây dựng trong nhiều thập kỷ.

Fulbright Là Gì Mà "Giới Trẻ" Cần Quan Tâm?

Học bổng Fulbright đã giúp cho nhiều sinh viên có cơ hội phát triển vượt bậc

Câu chuyện về Fulbright bắt đầu từ một ý tưởng đầy cảm hứng của Thượng nghị sĩ J. William Fulbright sau Thế chiến II. Ông đề xuất biến số tiền thu được từ việc bán quân trang dư thừa còn sót lại ở châu Âu thành quỹ học bổng, thay vì tiếp tục vòng xoáy chiến tranh và xung đột. Đó là một tầm nhìn táo bạo nhằm xây dựng cầu nối tri thức và hòa bình. Mục tiêu cốt lõi của chương trình là thúc đẩy giao lưu văn hóa, tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa Hoa Kỳ và hơn 160 quốc gia trên thế giới. Fulbright hỗ trợ sinh viên, học giả, giáo viên, nghệ sĩ và chuyên gia từ mọi nền tảng và lĩnh vực để học tập, giảng dạy, tiến hành nghiên cứu, trao đổi ý tưởng và cùng nhau tìm kiếm giải pháp cho các thách thức toàn cầu phức tạp.

Đối với hàng ngàn người mỗi năm, Fulbright không chỉ là một suất học bổng thông thường; đó là một cơ hội "đổi đời," mang lại trải nghiệm học tập và nghiên cứu đẳng cấp quốc tế mà ít chương trình nào sánh kịp. Học giả Fulbright được phát triển kỹ năng chuyên môn, mở rộng mạng lưới quan hệ toàn cầu và trở thành những nhà lãnh đạo, nhà đổi mới trong tương lai. Minh chứng rõ ràng nhất là danh sách cựu học giả bao gồm 60 người đoạt giải Nobel và 44 nguyên thủ quốc gia hoặc chính phủ.

Chương trình này được xem là một khoản đầu tư chiến lược vào việc nuôi dưỡng các nhà lãnh đạo toàn cầu tương lai, những người có cái nhìn tích cực về Hoa Kỳ. Bằng cách chính trị hóa quá trình tuyển chọn và từ chối các học giả dựa trên chủ đề nghiên cứu, chính quyền không chỉ bỏ lỡ những tài năng hàng đầu mà còn có nguy cơ làm mất lòng những nhà lãnh đạo tiềm năng, những người lẽ ra có thể trở thành đồng minh hoặc người ủng hộ các giá trị của Mỹ. Điều này làm suy yếu ảnh hưởng lâu dài mà Fulbright đã xây dựng, ảnh hưởng đến nguồn cung cấp tài năng và lãnh đạo toàn cầu, vốn có thể mang lại lợi ích cho chính sách đối ngoại và lợi ích kinh tế của Hoa Kỳ.

"Cơn Bão Chính Trị" Đổ Bộ: Chuyện Gì Đang Xảy Ra Với Fulbright?

Vào tháng 6 năm 2025, một sự kiện chấn động đã xảy ra: gần như toàn bộ Hội đồng Học bổng Fulbright (FFSB) – 11 trong số 12 thành viên – đã đồng loạt từ chức. Lý do họ đưa ra là sự can thiệp "chưa từng có tiền lệ" của chính quyền Trump vào quy trình tuyển chọn học giả, phá hoại tính toàn vẹn của chương trình và tước đoạt quyền hạn đã được Quốc hội giao phó cho Hội đồng.

Các cáo buộc cụ thể bao gồm việc chính quyền đã từ chối "một số lượng đáng kể" các cá nhân mà Hội đồng đã lựa chọn cho năm học 2025-2026. Ngoài ra, khoảng 1.200 hồ sơ học giả nước ngoài đã được Hội đồng chấp thuận cũng bị đưa vào một quy trình "rà soát trái phép" và có nguy cơ bị từ chối thêm. Sự can thiệp này đặc biệt nhắm vào các lĩnh vực nghiên cứu cụ thể, từ kiến trúc, sinh học, kỹ thuật đến nông nghiệp, khoa học y tế, âm nhạc và lịch sử. Đáng chú ý, các đề xuất liên quan đến "đa dạng, công bằng và hòa nhập" (DEI) và "biến đổi khí hậu" bị nhắm mục tiêu rõ rệt, bị coi là "những thuật ngữ không được ưa chuộng".

Nhiều học giả đã trực tiếp chịu ảnh hưởng từ những quyết định này. Ryan Sutherland, một sinh viên y khoa từ Đại học Yale, đề xuất nghiên cứu HIV ở Malaysia đã bị từ chối mà không có lý do cụ thể, khiến anh đặt câu hỏi về động cơ chính trị. Bera Topkara, một học giả người Đức nghiên cứu thần học tại Đại học Emory, cũng bị ảnh hưởng khi một hội thảo của anh bị hủy bỏ. Saara Loukola, một nghiên cứu sinh tiến sĩ người Phần Lan, dự án của cô về cách giáo viên Mỹ giải quyết vấn đề phân biệt chủng tộc đã bị từ chối với lý do "không tuân thủ" chính sách, cô tin rằng điều này mâu thuẫn với lệnh hành pháp của chính quyền Trump về DEI. Na Uy là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất, mất tới 40% số học giả Fulbright dự kiến năm 2025 do các lý do liên quan đến DEI và biến đổi khí hậu.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) đề xuất cắt đến 48% ngân sách dành cho Bộ Ngoại giao 

do Ngoại trưởng Marco Rubio (trái) lãnh đạo - Ảnh: AFP

Phản ứng từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đơn vị quản lý chương trình Fulbright, đã bác bỏ các cáo buộc. Họ gọi việc từ chức của Hội đồng là "màn kịch chính trị" của các thành viên được bổ nhiệm dưới thời chính quyền Biden, nhằm phá hoại chính quyền Trump. Bộ Ngoại giao khẳng định rằng Hội đồng không có quyền quyết định cuối cùng và độc quyền đối với việc phê duyệt học bổng.

Tình hình này cho thấy một cuộc tấn công trực tiếp vào nguyên tắc cơ bản của chế độ công bằng và tự do học thuật trong một chương trình được kính trọng trên toàn cầu. Khi sự phù hợp về chính trị, thay vì sự xuất sắc trong học thuật hoặc tính liên quan của nghiên cứu, trở thành tiêu chí lựa chọn, nó không chỉ làm nản lòng những tài năng hàng đầu mà còn tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho việc chính trị hóa giáo dục và nghiên cứu. Điều này có thể dẫn đến một "hiệu ứng đóng băng", nơi các học giả tự kiểm duyệt các chủ đề nghiên cứu của mình để tránh bị từ chối, cuối cùng cản trở sự tiến bộ khoa học và tư duy phản biện, đặc biệt trong các lĩnh vực quan trọng đối với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu hoặc công bằng xã hội.

Dưới đây là tổng hợp các vụ việc can thiệp chính trị vào chương trình Fulbright trong năm 2025:

Bảng 1: Các Vụ Việc Can Thiệp Chính Trị Vào Chương Trình Fulbright (2025)

Hậu quả không chỉ là học bổng bị hủy: Tác động đến "Quyền lực mềm" và tự do học thuật

Việc từ chức hàng loạt của Hội đồng Học bổng Fulbright và các cáo buộc can thiệp đã làm tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng của chương trình, một chương trình vốn được ngưỡng mộ vì tính độc lập và phi chính trị. Điều này đe dọa "quyền lực mềm" của Mỹ – khả năng ảnh hưởng đến thế giới thông qua văn hóa, giá trị và giáo dục, chứ không phải vũ lực. Khi sự tin cậy bị xói mòn, các quốc gia khác có thể bắt đầu tìm kiếm đối tác thay thế, làm suy yếu vị thế của Mỹ trên trường quốc tế. Một ví dụ rõ ràng là Trung Quốc đã cắt giảm quyền tiếp cận dữ liệu cho các nhà nghiên cứu Mỹ và chứng kiến lượng sinh viên Trung Quốc nộp đơn vào các trường đại học Mỹ giảm 23% kể từ năm 2020, một phần do việc Mỹ chấm dứt chương trình Fulbright tại Trung Quốc.

Sự can thiệp vào việc lựa chọn học giả dựa trên nội dung nghiên cứu, đặc biệt là các chủ đề như đa dạng, công bằng, hòa nhập (DEI) và biến đổi khí hậu, đặt ra câu hỏi lớn về tự do học thuật – một trụ cột không thể thiếu của giáo dục đại học. Các chuyên gia lo ngại về một "hiệu ứng đóng băng", khiến các nhà nghiên cứu ngần ngại theo đuổi các chủ đề "nhạy cảm" vì sợ bị từ chối hoặc ảnh hưởng đến sự nghiệp. Điều này cản trở sự phát triển tri thức và khả năng giải quyết các vấn đề toàn cầu phức tạp mà nhân loại đang đối mặt.

Hơn nữa, sự bất ổn này còn tác động trực tiếp đến các trường đại học và quan hệ quốc tế. Các trường đại học Mỹ, vốn phụ thuộc đáng kể vào sinh viên quốc tế (chiếm 20-30% doanh thu tại một số trường lớn như NYU, USC), có thể đối mặt với thách thức tài chính nghiêm trọng khi lượng sinh viên quốc tế giảm. Đây là một sự thay đổi tiềm năng trong động lực quyền lực giáo dục toàn cầu. Khi Hoa Kỳ chính trị hóa các chương trình trao đổi học thuật của mình và có thể giảm tài trợ, các quốc gia khác với hệ thống học thuật mạnh mẽ và chính sách cởi mở hơn có khả năng tận dụng điều này, thu hút những tài năng mà lẽ ra đã đến Hoa Kỳ. Ví dụ, Canada đã mở rộng chương trình visa Global Talent Stream để thu hút nhân tài , và Hà Lan cũng đang triển khai quỹ để thu hút các nhà khoa học hàng đầu. Điều này có thể dẫn đến sự phân phối lại vai trò lãnh đạo và đổi mới học thuật toàn cầu, với những hậu quả lâu dài đối với khả năng cạnh tranh của Hoa Kỳ trong khoa học, công nghệ và ảnh hưởng toàn cầu. Đây là một sai lầm chiến lược mang lại lợi ích cho các đối thủ cạnh tranh.

Vượt qua qão tố: Cơ hội nào cho thế hệ mới Việt Nam?

Khuôn viên Đại học Fulbright Việt Nam

Mặc dù chương trình Fulbright đang đối mặt với thử thách, cánh cửa du học và giao lưu quốc tế vẫn rộng mở cho giới trẻ Việt Nam. Điều quan trọng là cần đa dạng hóa lựa chọn và không ngừng tìm kiếm cơ hội. Cuộc khủng hoảng Fulbright tạo ra sự không chắc chắn cho các học giả đầy tham vọng, nhưng đồng thời nhấn mạnh rủi ro của việc quá phụ thuộc vào một nguồn hoặc một điểm đến duy nhất cho giáo dục quốc tế.

Giới trẻ có thể tìm kiếm các học bổng từ nhiều quốc gia và tổ chức khác nhau. NL Scholarship của Hà Lan là một lựa chọn thay thế tiềm năng, đặc biệt khi Hà Lan đang tích cực thu hút các nhà khoa học hàng đầu.

Erasmus Mundus Joint Master's Programs của Liên minh Châu Âu cung cấp cơ hội học tập đa quốc gia và trải nghiệm văn hóa đa dạng. Nhiều trường đại học ở Phần Lan, Ireland, Tây Ban Nha cũng có các học bổng riêng, đôi khi được liên kết với Fulbright như Fulbright-LUT Graduate Award hay Fulbright/IE University Award.

Ngoài các học bổng học thuật truyền thống, còn có nhiều chương trình trao đổi văn hóa và chuyên môn khác như Peace Corps, Austrian Teaching Assistantship, English Opens Doors (Chile), EPIK (Hàn Quốc), JET (Nhật Bản), Language and Culture Assistants (Tây Ban Nha). Các chương trình do Đại sứ quán Mỹ tài trợ như Benjamin Franklin Transatlantic Fellowship, YTILI Fellowship cũng là những lựa chọn đáng cân nhắc. Việc tìm hiểu kỹ các tiêu chí, điều kiện và thời hạn nộp hồ sơ của từng học bổng sẽ giúp tăng cơ hội thành công và giảm thiểu rủi ro từ những biến động chính trị.

Dưới đây là một số học bổng quốc tế thay thế đáng chú ý:

Bảng 2: Một Số Học Bổng Quốc Tế Thay Thế Đáng Chú Ý

Những thách thức này không phải là rào cản mà là động lực để chúng ta tìm kiếm những con đường mới, sáng tạo hơn. Giới trẻ cần chủ động tìm kiếm thông tin, chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng và không nản lòng trước những khó khăn ban đầu. Điều này không chỉ giảm thiểu rủi ro liên quan đến những thay đổi chính trị ở một quốc gia mà còn mở rộng sự tiếp xúc của họ với các nền văn hóa học thuật và quan điểm toàn cầu khác nhau, cuối cùng giúp họ kiên cường và dễ thích nghi hơn trong một thế giới ngày càng kết nối.

Giữ Vững Ngọn Lửa Khát Vọng Toàn Cầu

Dù có những "cơn bão chính trị" nhất thời, giá trị cốt lõi của giao lưu học thuật quốc tế vẫn không hề thay đổi. Nó là cầu nối tri thức, văn hóa và sự hiểu biết sâu sắc giữa các dân tộc, là nền tảng cho một thế giới hòa bình và phát triển. Thế hệ trẻ cần nhìn nhận những thách thức này không phải là dấu chấm hết, mà là một phần của bối cảnh toàn cầu đang thay đổi, và biến chúng thành động lực để kiên cường hơn, sáng tạo hơn trong việc tìm kiếm con đường của mình.

Cuộc khủng hoảng Fulbright cho thấy ngay cả các chương trình quốc tế đã được thiết lập cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những thay đổi chính trị. Điều này là một lời nhắc nhở rõ ràng cho các học giả đầy tham vọng rằng bối cảnh học thuật toàn cầu không tĩnh tại và ngày càng gắn liền với các lực lượng địa chính trị. Do đó, ngoài sự xuất sắc trong học thuật, các học giả tương lai phải trau dồi khả năng phục hồi, thích nghi và một cách tiếp cận chủ động để tìm kiếm cơ hội. Điều này không chỉ bao gồm việc đa dạng hóa các ứng dụng của họ mà còn phát triển sự hiểu biết sâu sắc về quan hệ quốc tế và cách chúng có thể ảnh hưởng đến các hoạt động học thuật.

Đừng để một cơn bão làm tắt đi ngọn lửa đam mê học hỏi và khám phá của bạn! Tinh thần tự do học thuật, khám phá tri thức và kết nối toàn cầu là những giá trị vĩnh cửu, không thể bị dập tắt bởi những biến động chính trị nhất thời. Thế hệ mới sẵn sàng đương đầu với mọi thử thách để kiến tạo tương lai!